Brak miesiączki

Brak miesiączki, zwany również amenorrheą, to stan charakteryzujący się całkowitym zatrzymaniem cyklu menstruacyjnego u kobiet w wieku rozrodczym. Może mieć charakter pierwotny, gdy kobieta nigdy nie rozpoczęła miesiączkowania, lub wtórny, gdy miesiączkowanie ustaje na co najmniej trzy kolejne cykle po wcześniejszym wystąpieniu regularnych cykli menstruacyjnych. Brak miesiączki może być wywołany przez różne czynniki, w tym zaburzenia hormonalne, choroby organiczne, intensywny wysiłek fizyczny, stres, a także zaburzenia odżywiania.

Umów usługę

Wszystkie schorzenia

Brak miesiączki

Umów wizytę

Wszystkie schorzenia

Objawy

Głównym objawem braku miesiączki jest, jak sama nazwa wskazuje, nieobecność krwawienia menstruacyjnego. W przypadku pierwotnej amenorrhei brak miesiączki oznacza, że u dziewczyny powyżej 15. roku życia nie wystąpiła pierwsza miesiączka (menarche), mimo obecności innych oznak dojrzewania, takich jak rozwój piersi i owłosienie łonowe. W przypadku wtórnej amenorrhei objawy występują po przynajmniej trzech miesiącach bez krwawienia u kobiety, która wcześniej miała regularne miesiączki.

Poza brakiem krwawienia miesiączkowego, brak miesiączki może wiązać się z szeregiem innych objawów, w zależności od przyczyny. Jeśli brak miesiączki jest wynikiem zaburzeń hormonalnych, takich jak zespół policystycznych jajników (PCOS) lub niedoczynność tarczycy, mogą wystąpić dodatkowe objawy, takie jak wzrost masy ciała, trądzik, nadmierne owłosienie (hirsutyzm), wypadanie włosów, a także problemy z płodnością. Brak miesiączki może także powodować objawy związane z niskim poziomem estrogenów, takie jak suchość pochwy, uderzenia gorąca, zmiany nastroju, a w dłuższej perspektywie – osłabienie kości i osteoporoza.

U kobiet z zaburzeniami odżywiania, takimi jak anoreksja lub bulimia, brak miesiączki może wiązać się z nadmierną utratą masy ciała, osłabieniem mięśni, zmęczeniem, brakiem energii, a także zaburzeniami rytmu serca. Intensywny wysiłek fizyczny, szczególnie w sportach wymagających niskiej masy ciała, również może prowadzić do braku miesiączki i towarzyszącego osłabienia, zwiększonego ryzyka urazów oraz zmniejszonej gęstości kości.

Diagnostyka

Diagnostyka amenorrhei obejmuje wywiad lekarski, badanie fizykalne oraz szereg badań laboratoryjnych i obrazowych w celu ustalenia przyczyny braku miesiączki. Podczas wywiadu lekarz pyta pacjentkę o historię menstruacyjną, obecność miesiączki w przeszłości, czas trwania braku miesiączki oraz inne objawy, takie jak zmiany masy ciała, stres, zaburzenia odżywiania, a także stosowanie leków. Ważne jest również zebranie informacji na temat rozwoju płciowego, współistniejących chorób, a także historii chorób w rodzinie, co może pomóc w identyfikacji potencjalnych przyczyn genetycznych.

Badanie fizykalne obejmuje ocenę rozwoju drugorzędowych cech płciowych, takich jak rozwój piersi oraz owłosienie łonowe, a także ocenę wzrostu i masy ciała. Lekarz przeprowadza również badanie ginekologiczne w celu wykluczenia anatomicznych nieprawidłowości, takich jak zrosty wewnątrzmaciczne, wady wrodzone lub inne nieprawidłowości anatomiczne, które mogą prowadzić do braku miesiączki.

Badania laboratoryjne obejmują pomiar poziomów hormonów, takich jak hormon folikulotropowy (FSH), hormon luteinizujący (LH), estradiol, prolaktyna oraz testosteron. Badania te pozwalają na ocenę funkcji osi podwzgórze-przysadka-jajniki oraz na zidentyfikowanie zaburzeń hormonalnych. Dodatkowo, oznaczenie poziomu hormonów tarczycy (TSH, fT4) pozwala na wykluczenie lub potwierdzenie zaburzeń funkcji tarczycy jako przyczyny amenorrhei.

W przypadku podejrzenia chorób genetycznych, takich jak zespół Turnera lub zespół Ashermana, lekarz może zalecić wykonanie kariotypu lub testów genetycznych w celu identyfikacji nieprawidłowości chromosomowych. Ultrasonografia narządów miednicy pozwala na ocenę struktury macicy, jajników i przydatków, co jest szczególnie przydatne w diagnostyce zespołu policystycznych jajników oraz w przypadkach podejrzenia wad anatomicznych. W bardziej skomplikowanych przypadkach, takich jak podejrzenie gruczolaka przysadki, lekarz może zalecić wykonanie rezonansu magnetycznego (MRI) przysadki mózgowej.

Leczenie

Leczenie amenorrhei zależy od jej przyczyny i może obejmować farmakoterapię, leczenie chirurgiczne oraz modyfikację stylu życia. W przypadkach pierwotnej amenorrhei związanej z zaburzeniami hormonalnymi, takich jak hipogonadyzm hipogonadotropowy, leczenie polega na stosowaniu hormonalnej terapii zastępczej, która wspiera rozwój płciowy i przywraca regularność cyklu menstruacyjnego. Hormonalna terapia estrogenowo-progesteronowa jest powszechnie stosowana w leczeniu zaburzeń osi podwzgórze-przysadka-jajniki.

W przypadkach wtórnej amenorrhei spowodowanej zespołem policystycznych jajników, leczenie może obejmować stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych w celu regulacji cyklu oraz zmniejszenia objawów hiperandrogenizmu. Leki indukujące owulację, takie jak cytrynian klomifenu lub letrozol, są stosowane u pacjentek planujących ciążę. W przypadkach, gdy poziom insuliny jest podwyższony, lekarz może zalecić stosowanie metforminy w celu poprawy wrażliwości na insulinę, co może wspierać powrót regularnych cykli.

Jeśli amenorrhea jest wynikiem nadmiernego stresu, intensywnego wysiłku fizycznego lub niskiej masy ciała, leczenie koncentruje się na zmianie stylu życia. Współpraca z dietetykiem może pomóc w opracowaniu planu żywieniowego, który przywróci prawidłową masę ciała, a także wspierać pacjentkę w zdrowym odżywianiu. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy amenorrhea jest związana z zaburzeniami odżywiania, konieczna może być psychoterapia, aby pomóc pacjentce radzić sobie z problemami emocjonalnymi oraz przywrócić zdrowe wzorce żywieniowe. Zmniejszenie intensywności treningów i wprowadzenie technik relaksacyjnych, takich jak joga czy medytacja, może również pomóc w normalizacji cyklu.

Leczenie farmakologiczne w przypadku zaburzeń hormonalnych może obejmować także stosowanie agonistów dopaminy, takich jak bromokryptyna, u pacjentek z hiperprolaktynemią, co pozwala na obniżenie poziomu prolaktyny i przywrócenie miesiączki. W przypadkach anatomicznych, takich jak zrosty wewnątrzmaciczne (zespół Ashermana), leczenie może obejmować histeroskopię i usunięcie zrostów, co często pozwala na przywrócenie cyklu miesiączkowego.

Jeżeli amenorrhea jest związana z chorobami tarczycy, leczenie polega na przywróceniu prawidłowego poziomu hormonów tarczycy, stosując lewotyroksynę w przypadku niedoczynności tarczycy lub leki przeciwtarczycowe w nadczynności. Dla pacjentek z gruczolakami przysadki stosuje się leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne w zależności od wielkości guza i wpływu na funkcję przysadki.

Dzięki postępom w diagnostyce i leczeniu, brak miesiączki można skutecznie leczyć, a przy odpowiedniej interwencji możliwe jest przywrócenie regularnego cyklu menstruacyjnego, poprawa zdrowia reprodukcyjnego oraz zapobieganie powikłaniom wynikającym z długotrwałej amenorrhei, takim jak osteoporoza czy niepłodność.